Kiedy na rynku dominuje ekonomia i polityka, przed przedsiębiorcami stawiane są nowe wyzwania. Przede wszystkim dominującą rolę gra odpowiedni system rozliczeń. W firmach produkcyjnych szczególnie jest to złożony proces decyzyjny, polegający na integracji wszystkich komórek odpowiedzialnych za procesy biznesowe. Każdy dział generuje koszty, a niektóre z nich są także decydującymi centrami przychodowymi. Finanse i rachunkowość w firmie to skomplikowany system oparty nie tylko na wiedzy ogólnie ekonomicznej, ale też na specyfice księgowań, sprawozdawczości i analiz ekonomicznych. Tworząc system finansowy firmy podstawą jest zdefiniowanie podstawowych zasad polityki rachunkowości, a mianowicie jak będziemy wyceniać wyroby gotowe, czy będziemy stosować ceny ewidencyjne i skąd je zaczerpnąć, czy będziemy wykonywać rachunek zysków i strat metodą porównawczą czy kalkulacyjną, co jaki czas będziemy dokonywać odpisów aktualizujących, czy wydzielimy dział kontrolingowy czy całkowitą wiedzę o kosztach i wycenie produktów będziemy czerpać z księgowości?
Pojawia się wiele pytań, szczególnie dotyczących wycen. Możemy ustalić po ile sprzedajemy, ale czy potrafimy określić faktyczną marżę sprzedaży, to już nie jest takie proste… . Stosowanie uproszczonych metod może nie do końca precyzyjnie określić koszty produkcji, z kolei wydzielenie działu kontrolingu może pochłonąć stosunkowo duże koszty i nie jest to proces natychmiastowy, bowiem poznanie i szczegółowe przyjrzenie się wszystkim procesom biznesowym wymaga czasu i dużej ostrożności.
Księgowość również nie jest prostym wyzwaniem w jednostkach stosujących tak zwaną pełną ewidencję kosztów. Szczególnie przy odpisach aktualizujących, mających zapobiec wyjście poza krąg kosztów. Jest to szczególnie ważne w przypadku rozliczeń obrotów wewnętrznych, co wyznacza koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki. Często jest to produkcja przeniesiona w inne miejsce niż magazyn własny za pośrednictwem rozliczeń między magazynowych.
Pamiętajmy ponadto o złożoności wariantów rachunku zysków i strat, gdzie stosujemy układy:
- rodzajowy
- podmiotowy
- przedmiotowy
Wtedy z układu rodzajowego poprzez rozliczenie kosztów rodzajowych przechodzimy na układ podmiotowy, gdzie część kosztów idzie w koszty sprzedaży i zarządu a część jakby na produkcję, której koszty wytworzenia kalkulowane są oddzielnie jako produkcja podstawowa. Przypisujemy jej koszty materiałów bezpośrednich, robocizny bezpośredniej i uzasadnioną część kosztów wydziałowych, z kolei nieuzasadniona ich część ląduje w koszty okresu.
Dodatkowo rozróżniamy koszty sprzedanych produktów, gdzie nie cała produkcja podstawowa rzecz jasna może w to wejść – część z niej widnieje w zapasach. Jakże istotne jest wtedy by w razie niższych zdolności produkcyjnych, niewykorzystany potencjał przenieść w zgodzie z zasadą memoriałową w koszty okresu, a nie zatopić w zapasach, które przechodzą na kolejny okres.
Podsumowując, rozliczanie kosztów jest czasochłonnych i wymagającym precyzji zadaniem. Czasem system księgowości jest do tego wystarczający, czasem wymaga odpowiednich metod kontrolingowych.